Beroemde Rypsters - Eise Eisinga
Bij beroemde of bekende Rypsters kan er gemakkelijk discussie ontstaan over de keuze die wij als makers van dit boek hebben gemaakt. Wij hebben gekozen voor Eise Eisinga, Alma Tadema en Sjirk de Wal, omdat deze personen ook nu nog tot de verbeelding spreken door daden, het planetarium van Eise Eisinga, de wereldberoemde schilderijen van Alma Tadema, of door hun vernoeming zoals de bekende kaatser Sjirk de Wal. Eise Eisinga
Eise Eisinga werd op 21 februari 1744 geboren in Dronrijp als zoon van een wolkammer, die woonde aan de Kerkebuurt (nu Tsjerkebuorren nr. 13). Hij bleek al snel hoogbegaafd, maar mocht niet naar het gymnasium. Hij moest meewerken in de wolkammerij. Op zijn vijftiende schreef jij al een wiskundeboek en 2 jaar later een boek over de sterrenkunde. Eise werd ook wolkammer en in zijn weinige vrije tijd liep hij naar franker om daar aan de Academie wiskunde en sterrenkunde te studeren. Daar verdiepte hij zich ook in de werking van zonnewijzers en publiceerde een boek met tekeningen van ongeveer 150 zonnewijzers. Op 24 jarige leeftijd trouwde hij met Pietje Jacobs. Ze kregen 2 zonen. In 1787 raakte hij als vurig patriot in conflict met de prinsgezinden en de Provinciale Staten van Friesland. De spanningen liepen hoog op en samen met Court Lambertus van Beyma en Johannes Lambertus Huber trokken ze zich terug in Franeker, om zich te verdedigen tegen de prinsgezinden. Nadat Franeker werd bezet, sloegen de patriotten op de vlucht. Eise Eisinga ging naar Duitsland, naar het plaatsje Aurich. Zijn vrouw overleed in die tijd en zijn huis werd verbeurd geklaard. In 1791 werd hij alsnog veroordeeld tot vijf jaar verbanning uit Friesland. Hij ging toen naar Visvliet en werd weer wolkammer. Hij trouwde daar opnieuw. In 1795 kon hij weer terug naar Friesland. Hij werd lid van de Provinciale Staten en hoogleraar aan de Franeker Academie. In 1828 is hij overleden en begraven in hetzelfde graf als zijn vader. Op de zerk naast de Salviuskerk (‘d Alde Wite) in Dronrijp staat een puzzeltje over de sterfdatum en leeftijd van zijn vader. Op zijn geboortehuis aan de Tsjerkebuorren staat een plaquette en tegenover het huis een borstbeeld. Het Planetarium
In 1774 beweerde de predikant Eelco Alta uit Bozum, Eelco dat de wereld zou vergaan als gevolg van een samenstand de planeten Mercurius, Venus, Mars en Jupiter. Eise Eisinga wilde met een planetarium bewijzen dat dat niet zo was. Hij bouwde op de zolder van zijn huis in Franker ons zonnestelsel na. Hij dacht in zes maanden klaar te zijn, maar het duurde tot 1778. In zijn testament had hij opgeschreven hoe het planetarium werkt. Het planetarium is het oudste nog werkende en trekt jaarlijks duizenden bezoekers uit de gehele wereld. Het heeft nu ook het predicaat Koninklijk en is voorgedragen voor de Werelderfgoedlijst van Unesco.
Locatie
Dronryp
Colofon
Dronryp 'historische beschrijvingen'
